Όλοι ξέρουμε το ρητό του σοφού λαού “Το πρωί φάε σα
βασιλιάς, το μεσημέρι σαν άρχοντας και το βράδυ σα ζητιάνος”. Παρόλα αυτά,
επειδή μας αρέσει να αμφισβητούμε πράγματα και καταστάσεις, ιδιαίτερα όταν
πρόκειται για διατροφικά ζητήματα, θα επανεξετάσουμε τη σημαντικότητα του
πρωινού στη ζωή μας και τα οφέλη του.
Είναι αλήθεια πως δεν είναι και λίγες οι έρευνες που
εκθιάζουν τα οφέλη του πρωινού στην υγεία μας. Για παράδειγμα, λένε πως γενικά
βοηθάει στην καλή καρδιαγγειακή υγεία, πως τα παιδιά που δεν το παραλείπουν
πάνε καλύτερα στο σχολείο, κλπ. Όμως ρίχνοντας μία δεύτερη ματιά στις έρευνες
αυτές, παρατηρούμε πως βασίζονται κυρίως στην παρατήρηση, που σημαίνει ότι δεν
εφαρμόστηκαν συγκεκριμένες πειραματικές συνθήκες σε ελεγχόμενο test group για να γίνουν. Απλώς παρατηρούν
έτοιμα δεδομένα που έχουν και με αυτά προσπαθούν να εξάγουν συμπεράσματα
χρησιμοποιώντας τη στατιστική επιστήμη (με την οποία παρεπιπτόντως σε λάθος
χέρια μπορεί να γίνουν τεράστιες παραπλανήσεις).
Ο συσχετισμός δεν ισοδυναμεί με αιτιότητα. Γίνεται δηλαδή
ένα είδος συσχετισμού του πρωινού με την απόδοση στο σχολείο. Κάτι τέτοιο όμως
είναι υπερβολικά πολύπλευρο διότι εξαρτάται από ένα μεγάλο αριθμό μεταβλητών.
Θα μπορούσε για παράδειγμα τα παιδιά που τα πήγανε καλύτερα στο σχολείο και
τρώγανε πρωινό να προέρχονται κυρίως από οικογένειες υψηλής οικονομικής άνεσης.
Αν δεν έχουμε ένα απολύτως ελεγχόμενο περιβάλλον στα πλαίσια
οποιασδήποτε έρευνας, είναι πολύ δύσκολο να γνωρίζουμε εάν μόνο ένα πράγμα
είναι η αιτία των αποτελεσμάτων που καταλήξαμε. Και πως δεν επηρεάστηκε το αποτέλεσμά
μας και από άλλους παράγοντες ή συνδυασμό αυτών. Για αυτό και είναι πολύ
δύσκολο να βγάλουμε συμπεράσματα πάνω στο τι είναι σωστό για καλύτερη υγεία στο
ανθρώπινο σώμα (λόγω της πολυπλοκότητάς του).
Ένα κατάλοιπο από παλαιότερες και ξεπερασμένες έρευνες είναι
ο μύθος του ότι τρώγοντας πολλά και μικρά γεύματα κατά τη διάρκεια της ημέρας επιταχύνεται
ο μεταβολισμός. Με τον καιρό, αυτό το πιστεύω εξελίχθηκε στο ότι το πρωινό
είναι η βάση κάθε υγιεινής διατροφής. H υπόθεση που κάνουμε είναι πως εάν
κοιμάται κάποιος για 8 ολόκληρες ώρες τη νύχτα, αυτό σημαίνει 8 ώρες νηστείας
και συνεπώς ο οργανισμός δεν έχει την απαραίτητη ενέργεια να ανταπεξέλθει στην
καθημερινότητά του όταν ξυπνήσει. Έχει ανάγκη από γλυκόζη, την κύρια πηγή
ενέργειάς του και άλλων θρεπτικών συστατικών. Όμως, στην πραγματικότητα δεν
υπάρχουν στοιχεία για να στηρίξουν αυτό το επιχείρημα.
Είτε καταναλώνοντας 3 γεύματα είτε 6, έρευνα στο British Journal of Nutrition έδειξε
πως παρόλο που εκ πρώτης όψης μοιάζει να υπάρχει μία αύξηση στο μεταβολισμό
έπειτα από κάθε γεύμα, η συνολική καύση δεν αλλάζει. Κάτι τέτοιο ισχύει
δεδομένου ότι το ίδιο άτομο καταναλώνει τις ίδιες θερμίδες και τα ίδια θρεπτικά
συστατικά (τρόφιμα δηλαδή). Είτε ληφθούν 2 είτε 3 είτε 6 γεύματα, ο μεταβολικός
ρυθμός κατά μέσο όρο θα είναι ο ίδιος στο τέλος της ημέρας.
Όσον αφορά την ώρα που θα καταναλωθεί ένα γεύμα, έρευνα που
δημοσιεύθηκε στην American Journal of Clinical Nutrition
με διάρκεια 16 εβδομάδες χαρακτήρισε την ύπαρξη ή όχι πρωινού μη σημαντική για
τη μείωση βάρους.
Άλλες έρευνες που υποστήριξαν στο παρελθόν πως η παράλειψη
του πρωινού μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της γνωστικής λειτουργίας και του
μεταβολισμό επίσης δεν είχαν δίκιο λόγω του ότι βασίστηκαν σε παρατήρηση την
οποία “επαλήθευσαν” στατιστικά. Μάλιστα, τελικώς φαίνεται πως η νηστεία για
μικρές περιόδους δεν έχει αρνητική επίδραση στις γνωστικές λειτουργίες και
μάλιστα μπορεί να αυξήσει το μεταβολισμό λόγω της απελευθέρωσης ουσιών που
ονομάζονται κατεχολαμίνες (περιλαμβάνουν τις ορμόνες αδρεναλίνη και
νοραδρεναλίνη).
Επιπλέον, φαίνεται πως η περιοδική νηστεία (το να τρως για
παράδειγμα μέσα σε μία μικρή περίοδο της ημέρας μονάχα, από τις 12:00 μέχρι τις
20:00) έχει κάποια πλεονεκτήματα που η κοινή γνώμη δε γνωρίζει και η βιομηχανία
των τροφίμων δε θα ήθελε να μαθευτούν. Δεν πεινάς συνεχώς και συνεπώς έχεις
πολύ λιγότερες πιθανότητες να ξεφύγεις και να φας περισσότερο όταν δε
χρειάζεται. Αρκεί φυσικά να υπάρχει μία μικρή περίοδος προσαρμογής μία με δύο
εβδομάδες.
Η ορμόνη γκρελίνη (βοηθά στην αύξηση της όρεξης) παράγεται
στο στομάχι και είναι αυτή που σε κάνει να θες να τρως κάθε μέρα την ίδιες ώρες
που είσαι συνηθισμένος να τρως. Είμαι σίγουρος ότι κάποιοι από εσάς που τρώτε
πάνω από 3 γεύματα έχετε παρατηρήσει ότι πεινάτε κοντά στην ώρα που είναι να
φάτε.
Σε αυτό το άρθρο λοιπόν δε σας συμβουλεύω να κόψετε το
πρωινό απλά να μην έχετε τύψεις σε περίπτωση που δεν έχετε όρεξη για πρωινό. Αν
πάλι διαβάζοντας αυτά θέλετε να δοκιμάσετε να το κόψετε που ξέρετε ίσως τα
αποτελέσματα να σας εκπλήξουν, απλά πειραματιστείτε.
Smith KJ, Gall SL, McNaughton SA, Blizzard L,
Dwyer T, Venn AJ.
Skipping breakfast: longitudinal associations with cardiometabolic risk factors
in the Childhood Determinants of Adult Health Study. Am J Clin Nutr. 2010
Dec;92(6):1316-25. doi: 10.3945/ajcn.2010.30101.
Sweeney NM1, Horishita N. The breakfast-eating habits of
inner city high school students. J Sch Nurs. 2005 Apr;21(2):100-5.
Cameron JD, Cyr MJ, Doucet E. Increased meal frequency does not
promote greater weight loss in subjects who were prescribed an 8-week
equi-energetic energy-restricted diet.Br J Nutr. 2010 Apr;103(8):1098-101. doi:
10.1017/S0007114509992984.
Wolfram G, Kirchgessner M, Müller HL, Hollomey
S. [Thermogenesis
in humans after varying meal time frequency]. Ann Nutr Metab. 1987;31(2):88-97.
Cameron JD, Cyr MJ, Doucet E. Increased meal frequency does not
promote greater weight loss in subjects who were prescribed an 8-week
equi-energetic energy-restricted diet. Br J Nutr. 2010 Apr;103(8):1098-101. doi:
10.1017/S0007114509992984.
Emily J Dhurandhar, John Dawson, Amy Alcorn,
Lesli H Larsen, Elizabeth A Thomas, Michelle Cardel, Ashley C Bourland, Arne
Astrup, Marie-Pierre St-Onge, James O Hill,
Caroline M Apovian, James M
Shikany, and David B Allison. The effectiveness of breakfast recommendations on weight loss: a
randomized controlled trial. doi: 10.3945/ajcn.114.089573
Schlundt DG, Hill JO, Sbrocco T, Pope-Cordle J,
Sharp T. The role
of breakfast in the treatment of obesity: a randomized clinical trial. Am J
Clin Nutr. 1992 Mar;55(3):645-51.
Adam GE, Kellogg MD, Nindl BC, Kramer FM. A double-blind, placebo-controlled
test of 2 d of calorie deprivation: effects on cognition, activity, sleep, and
interstitial glucose concentrations. Lieberman HR, Caruso CM, Niro PJ, Am J
Clin Nutr. 2008 Sep;88(3):667-76.
Mansell PI1, Fellows IW, Macdonald IA. Enhanced thermogenic response to
epinephrine after 48-h starvation in humans. Am J Physiol. 1990 Jan;258(1 Pt
2):R87-93.
Owen OE, Reichard GA Jr, Patel MS, Boden G. Energy metabolism in feasting and
fasting. Adv Exp Med Biol. 1979;111:169-88.
Levitsky DA, Pacanowski CR. Effect of skipping breakfast on
subsequent energy intake. Physiol Behav. 2013 Jul 2;119:9-16. doi:
10.1016/j.physbeh.2013.05.006.