Καφές, ο παρεξηγημένος

Ένα από τα ροφήματα πραγματικά από τα αρχαιότερα που υπάρχουν, ο καφές σήμερα από πολλούς έχει κατηγορηθεί σαν κάτι το... ανθυγιεινό, μία κακιά συνήθεια μάλιστα όπως και το τσιγάρο.

Κάτι που φυσικά όχι μόνο δεν ισχύει αλλά μάλλον ισχύει και το αντίθετο κιόλας.

Ας δούμε κάποια πολύ ωραία μικρά βιντεάκια στα ελληνικά με την ιστορία του καφέ, κάτι που θα μας  βάλει στο κλίμα.

ξήρανση κόκκων καφέ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΦΕ (4 επεισόδια των 3μιση περίπου λεπτών στα ελληνικά).
Η ιστορία του καφέ:
http://www.youtube.com/watch?v=HdMkt8W7Zfo&list=PLEF2B2C3865E72089
Η έλευση του καφέ στην Ευρώπη:
http://www.youtube.com/watch?v=HKlWxlDo29I&list=PLEF2B2C3865E72089&index=2
Η ιστορία του καφέ στην Ελλάδα:
http://www.youtube.com/watch?v=BZ-9hpxoxes&list=PLEF2B2C3865E72089&index=3
Τα είδη τoυ καφέ:
http://www.youtube.com/watch?v=ycLGBBwA2Xg&list=PLEF2B2C3865E72089&index=4

Λοιπόν ο λόγος που ο καφές ενοχοποιήθηκε για πολλά κακά όπως το να προκαλεί νευρικότητα και διάφορα άλλα προβλήματα είναι η καφεΐνη που περιέχει.

Η καφεΐνη είναι ένα αλκαλοειδές της ξανθίνης που βρίσκεται σε διάφορα φυτά, όπως οι σπόροι του καφέ και του κακάο, τα φύλλα τσαγιού, οι καρποί guarana και κόλα, κλπ. Τα φυτά την παράγουν διότι είναι μία ουσία που για αυτά, τα προστατεύει από τους διάφορους εχθρούς τους (πχ: έντομα).

Η γνωστή σε όλους μας ιδιότητα της καφεΐνης να σε...ξυπνάει οφείλεται κατά πάσα πιθανότητα στη δράση της ως ανταγωνιστή της αδενοσίνης.
Η αδενοσίνη είναι μια φυσική χημική ουσία του σώματος που ενεργεί ως αγγελιοφόρος στη ρύθμιση της δραστηριότητας του εγκεφάλου και στον έλεγχο των καταστάσεων διέγερσης και ύπνου (κάτι σαν «σήμα κούρασης»).

Η καφεΐνη εμποδίζει συγκεκριμένους υποδοχείς της αδενοσίνης στο νευρικό ιστό, συμπεριλαμβανομένου του εγκεφάλου, διατηρώντας κατά συνέπεια την κατάσταση της διέγερσης.

Έτσι, η καφεΐνη μπορεί να ενισχύσει την ικανότητα για διανοητική και σωματική προσπάθεια προτού προκύψει η κούραση.
Η δέσμευση των υποδοχέων της αδενοσίνης μπορεί επίσης να είναι υπεύθυνη για τη συστολή των αιμοφόρων αγγείων, που ανακουφίζει από την πίεση των ημικρανιών και των πονοκεφάλων και εξηγεί γιατί η καφεΐνη είναι συστατικό πολλών αναλγητικών χαπιών καθώς επίσης και γιατί καμιά φορά ένας πονοκέφαλος μπορεί να περάσει πίνοντας ένα φλιτζάνι καφέ.

Η καφεΐνη περνάει στο αίμα μέσα σε 30-45 λεπτά από την κατάποση.
Ο μέσος χρόνος ημιζωής της καφεΐνης στο σώμα είναι 4 ώρες (οι εκτιμήσεις ποικίλλουν μεταξύ 2-10 ωρών).

Η εγκυμοσύνη επιβραδύνει τον ρυθμό με τον οποίο μεταβολίζεται η καφεΐνη και οι έγκυες γυναίκες γενικά διατηρούν σταθερά τα επίπεδα καφεΐνης για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα.

Ο κάθε άνθρωπος πολύ στην ευαισθησία τους στην καφεΐνη.
Υπάρχει και ένα γονίδιο αργού μεταβολισμού, όπου άτομα με αυτό το γονίδιο αποβάλλουν την καφεΐνη πιο αργά.
Οι έγκυες και τα άτομα που πάσχουν από κάποιες ιατρικές καταστάσεις ή είναι ευαίσθητα στην καφεΐνη, πρέπει να προσέχουν και να διατηρούν την πρόσληψη καφεΐνης σε μέτρια επίπεδα. 

Τα περισσότερα από τα διαθέσιμα επιδημιολογικά στοιχεία προτείνουν ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα, εάν η συνολική πρόσληψη είναι κάτω από 300 mg ανά ημέρα.
Να σημειωθεί ότι 300mg που θεωρείται μία μέτρια πρόσληψη δεν είναι και λίγο σε καφέδες αφού παρακάτω θα σας πω την περιεκτικότητα τους σε καφεΐνη.
Όμως γενικά προτείνεται έγγυες γυναίκες να πίνουν λιγότερο και παιδιά καλύτερα καθόλου αν και δεν έχει φανεί κάποιο πρόβλημα από μία μέτρια πρόσληψη.


Αν και γενικά η μέτρια κατανάλωση καφεΐνης η οποία το καλύτερο είναι να προέρχεται από τον καφέ, τσάι, το κακάο και όχι από αναψυκτικά και ποτά που την περιέχουν πρόσθετη, δεν έχει φανεί πουθενά να προκαλεί οποιοδήποτε πρόβλημα, δεν ισχύει το ίδιο και για την υψηλή κατανάλωση αυτής (2000mg) για παράδειγμα αφού μπορεί να προκαλέσει αϋπνία, τρέμουλο και γρήγορη αναπνοή. Επίσης αύξηση της πίεσης, του καρδιακού ρυθμού.
Είναι σημαντικό να πούμε ότι η κατανάλωση αυξημένης ποσότητας καφεΐνης από άλλες πηγές όπως αναψυκτικά και όχι καφέ έχει συσχετιστεί με την υπέρταση.

Πολύ υψηλή κατανάλωση καφεΐνης επίσης σε συνδυασμό φυσικά και με άλλες κακές συνήθειες όπως κάπνισμα, καθιστική ζωή, κακή διατροφή, παχυσαρκία, επηρεάζουν την πιθανότητα για καρδιαγγειακή νόσο.
Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι πουθενά η καφεΐνη δεν έχει συσχετιστεί αρνητικά με καρκίνο.


Όσον αφορά στις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις, επιστήμονες της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ που διενεργούν μια συνεχιζόμενη μελέτη εδώ και 22 χρόνια, εκτιμούν πλέον ότι «συνολικά, η πλάστιγγα των δυνητικών κινδύνων προς τα πιθανά οφέλη (της κατανάλωσης καφέ) γέρνει προς την πλευρά των ωφελημάτων».
Τα οφέλη αφορούν από τη μείωση του κινδύνου να εκδηλωθούν διάφορες μορφές καρκίνου έως την προστασία από την άνοια, το parkinson και τον διαβήτη τύπου 2.


Η καφεΐνη φαίνεται επίσης να προκαλεί μεγαλύτερη θερμογένεση, λιπόλυση και οξείδωση του λίπους, βέβαια μη περιμένετε να χάσετε βάρος πίνοντας καφέδες είτε είναι απλοί καφέδες είτε "ειδικοί" μαγικοί καφέδες που "καίνε" λίπος.

Φυσικά τα οφέλη του καφέ δεν αποδίδονται μόνο στην καφεΐνη. Αλλά και σε άλλες ουσίες που θα πούμε παρακάτω.

• Ο καφές φίλτρου περιέχει 2 με 4 φορές περισσότερη καφεΐνη (65-120 mg) απ'ότι ένας μονός espresso ή καπουτσίνο (30-50 mg) δεδομένου ότι τα πίνουμε στα κλασικά μεγέθη τους το καθένα. Σε πολλούς μπορεί να φανεί περίεργο αφού ο καφές φίλτρου θεωρείται πιο "ελαφρύς από τον εσπρέσο", κάτι που δεν ισχύει...

• Ο στιγμιαίος καφές μπορεί να περιέχει μέχρι 100mg καφεΐνης περίπου. Μη ξεχνάμε ότι λέγοντας στιγμιαίο συμπεριλαμβάνουμε και τον γνωστό ελληνικό φραπέ!

• Ο ελληνικός καφές περίπου σαν τον εσπρέσο με μέσο όρο τα 40mg όμως το μεγαλύτερο ποσοστό παραμένει στο κατακάθι που δεν πίνουμε.

• Ενώ ο ντεκαφεϊνέ πρακτικά έχει ελάχιστη καφεΐνη μέχρι τα 3mg.

Μπορείτε λοιπόν να υπολογίσετε μέχρι πόσους καφέδες μπορείτε να πιείτε χωρίς να φοβάστε ότι λαμβάνετε υπερβολική καφεΐνη.
Φυσικά μη ξεχνάτε ότι καφεΐνη περιέχουν και τα τσάγια και το κακάο (σοκολάτα) όπως και τα αναψυκτικά τύπου κόλα και τα ενεργειακά ποτά αλλά και κάποια φάρμακα...
Τα ενεργειακά ποτά είναι τα χειρότερα αφού μερικά μπορεί να έχουν πάνω από 500 mg καφεΐνης!!!
To red bull έχει 80mg και 1 λίτρο κόκα κόλα 96mg ενώ 1 λίτρο diet cola σχεδόν 130mg.

Προσοχή στα ενεργειακά ποτά λοιπόν!
http://www.iatropedia.gr/articles/read/2838

Όσον αφορά το κακάο μία κουταλιά της σούπας περιέχει μόνο 8mg περίπου ενώ τα τσάγια μπορεί να περιέχουν από 30-150mg το μαύρο, 8-36mg το πράσινο, 12-55mg το oolong και 6-25mg το λευκό.
Αυτά τα βασικά όσον αφορά την "κακιά" ουσία που αγχώνει τον κόσμο όταν πίνει καφέ...

Πάμε τώρα στα καλά του καφέ που ο κόσμος αγνοεί:

• Ο καφές είναι ένα ποτό το οποίο σκέτο (χωρίς γάλα και ζάχαρη δηλαδή) δεν δίνει πρακτικά θερμίδες (1-2kcal το φλιτζάνι).

• Περιέχει ποσότητες μικρές αλλά που ίσως "κάνουν δουλειά" ιχνοστοιχείων όπως το μαγνήσιο, το μαγγάνιο, ο φωσφόρος καθώς και κάποιες βιταμίνες Β όπως η ριβοφλαβίνη (καθόλου αμεληταία ποσότητα), το παντοθενικό οξύ, η θειαμίνη, η νιασίνη και το φολικό οξύ.

• Πολύ πλούσιος σε αντιοξειδωτικά: χλωρογενικό, καφεϊκό, φερουλικό και p-κουμαρικό οξύ, καθώς και σε μελανοϊδίνες. Φυσικά δε πρέπει να ξεχνάμε την μεγάλη περιεκτικότητά του σε πολυφαινόλες.

Να υπενθυμίσω ότι τα αντιοξειδωτικά οξειδώνονται στη θέση των υγειών μας κυττάρων από τις ελεύθερες ρίζες που δημιουργούνται καθημερινά στο σώμα μας λόγω διαφόρων παραγόντων και είναι υπεύθυνες για οποιαδήποτε εκφυλιστική ασθένεια καθώς επίσης και για τη γήρανση και πιθανότατα και μία από τις αιτίες του καρκίνου αφού μπορούν να αλλοιώσουν το γενετικό μας υλικό DNA...
Μια άλλη ουσία που έχει απομονωθεί στον καφέ με ισχυρή αντικαρκινική δράση είναι η methylpyridinium.
Το ενδιαφέρον είναι ότι ένα φλιτζάνι καφέ μπορεί να περιέχει ακόμα και περισσότερα αντιοξειδωτικά από ένα ποτήρι χυμό cranberry ή ένα φλιτζάνι τσάι τα οποία φαίνεται να κάνουν καλό στην καρδιά, σύμφωνα με κλινικό διαιτολόγο βιολόγο Χάρη Δημοσθενόπουλο.

Αν και η κατανάλωση ενός φλιτζανιού καφέ φαίνεται να μπορεί να βελτιώσει την κατάσταση μακροπρόθεσμα των αγγείων υπερτασικών ατόμων, επειδή λόγω κάποιων ερευνών φαίνεται να ανεβάζει την πίεση σε υπερτασικούς, συστήνεται η συμβουλή ειδικού για την κατανάλωση καφέ από τέτοια άτομα.

Ας συνοψίσουμε λοιπόν τα οφέλη για να καταλάβουμε καλά τι εστί καφές:
Πολλές επιδημιολογικές μελέτες και έρευνες έχουν δείξει τα εξής πιθανά οφέλη για τον καφέ:

• Βελτιώνει τη μνήμη και άλλες γνωστικές λειτουργίες (μάθηση, κλπ) και προσφέρει πνευματική διαύγεια.
• Μπορεί να βοηθήσει άτομα με ημικρανίες και πονοκεφάλους.
• Η κατανάλωση πριν την άσκηση μπορεί να μειώσει τους μυϊκούς πόνους μετά.
• Δρα κατά του διαβήτη τύπου ΙΙ.
• Δρα κατά των καρδιοπαθειών και εγκεφαλικών.
• Μπορεί να έχει αντικαρκινική δράση σε διάφορες μορφές καρκίνου.
• Μπορεί να βοηθήσει στο να μην εμφανιστούν ασθένειες όπως ο Parkinson και το Alzheimer.
• Μειώνει τον κίνδυνο για κατάθλιψη.
• Μειώνει το οξειδωτικό στρες.

Ένα πολύ ενδιαφέρον ηλεκτρονικό βιβλιαράκι που μπορείτε να διαβάσετε πάνω στον καφέ και τα οφέλη του:
http://www.medlook.net/kafes-laikou.pdf

http://www.eufic.org/article/el/nutrition/functional-foods/artid/caffeine-health/
http://baristachampion.wordpress.com/2008/09/01/%CF
http://www.babymed.com/food-and-nutrition/how-much-caffeine-is-in-tea
http://nutritiondata.self.com/facts/beverages/3898/2
http://www.iatronet.gr/article.asp?art_id=15148
http://www.lateam.gr/forum/f99/kafes-mia-sunitheia-me-ofeli-alla-kai-kindunous-81536/
http://www.clickatlife.gr/story/diatrofi/kafes-i-tsai-poio-einai-pio-ugieino-?id=2093989
http://www.delmocca.gr/el/2010-01-14-08-27-17/156-delmocca-news-1.html
http://www.nutrimode.com/?p=1070
http://news.pathfinder.gr/health/652237.html

Masood Sadiq Butt & M.Tauseef Sultan. Critical Reviews in Food Science and Nutrition. Coffee and its Consumption: Benefits and Risks. Volume 51, Issue 4, 2011. DOI:10.1080/10408390903586412. pages 363-373